Państwo polskie za panowania Bolesława Krzywoustego

Kalendarium

1079 – 1102 – panowanie księcia Władysława Hermana
1102 – 1138 – panowanie księcia Bolesława Krzywoustego
1109 – najazd władcy niemieckiego, cesarza Henryka V na Polskę, obrona Głogowa
1111/1112 – powrót Zbigniewa do kraju i oślepienie go z rozkazu Bolesława Krzywoustego
1116 – opanowanie przez Bolesława Krzywoustego Pomorza Gdańskiego
1122 – podbój przez Bolesława Krzywoustego Pomorza Zachodniego

Źródło 1. Tablica genealogiczna Piastów [fragment]

Źródło 2. Mapa. Polska Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego, CARTE.

Źródło 3. Gall Anonim, Kronika polska [fragment]

[…] cesarz Henryk […] przesłał Bolesławowi poselstwo w te słowa: ”Niegodnym jest cesarza i przeciwnym prawom wszystkim wkraczać zbrojnie do kraju wroga, a zwłaszcza swego wasala, zanim się z nim nie porozumie co do pokoju, jeśli chce być posłusznym, lub co do wojny, jeśli stawić chce opór, aby mógł się ubezpieczyć. Dlatego winieneś albo przyjąć z powrotem brata swego [Zbigniewa], oddając mu połowę królestwa, a mnie płacić rocznie 300 grzywien trybutu, lub tyluż rycerzy dostarczyć na wyprawę, albo ze mną, jeśli czujesz się na siłach, podzielić mieczem królestwo polskie”. Na to książę Bolesław odpowiedział: „Jeśli pieniędzy naszych lub rycerzy polskich żądasz tytułem trybutu, to mielibyśmy się za niewiasty, a nie za mężów, gdybyśmy wolności swej nie bronili. Do przyjęcia zaś buntownika lub do podzielenia się z nim niepodzielnym królestwem nie zmusi mnie przemoc żadnej [obcej] władzy, a chyba tylko jednomyślna rada moich [doradców] i swobodna decyzja mojej własnej woli. […] Zatem bacz, komu grozisz; jeśli zaczniesz wojnę, znajdziesz ją!”.

Źródło 4. Gall Anonim, Kronika polska [fragment]

A tymczasem cesarz [Henryk V] wziął od głogowian zakładników pod przysięgą na takich warunkach, że jeżeli w przeciągu pięciu dni mieszczanie wysławszy poselstwo [do Bolesława Krzywoustego] zdołają doprowadzić do zawarcia pokoju lub jakiegoś układu, to po udzieleniu odpowiedzi, [...] odzyskają jednak swoich zakładników. [...] Bolesław wysłuchawszy poselstwa o daniu zakładników, uniesiony gniewem, zagroził mieszczanom szubienicą, gdyby gród poddali [...].Cesarz kazał budować przyrządy oblężnicze, chwytać za broń, [...] zaczął szturm grodu ze wszech stron przy pomocy żelaza, ognia i machin. Z drugiej strony mieszkańcy Głogowa […] przygotowywali narzędzia, znosili kamienie i wodę na bramy i wieże. Wtedy cesarz, sądząc, że litość nad synami i krewniakami zmiękczy ich serca, polecił co znaczniejszych pochodzeniem spośród zakładników […] oraz syna komesa [grodowego] przywiązać do machin oblężniczych, że tak bez krwi rozlewu otworzy sobie bramy do miasta. A tymczasem wcale nie oszczędzali [własnych] synów i krewnych […], lecz zmuszali ich kamieniami i orężem do odstąpienia od muru. […] Niemcy napierają na gród, Polacy się bronią, zewsząd machiny wyrzucają głazy, kusze szczękają, pociski i strzały latają w powietrzu, dziurawią tarcze, przebijają kolczugi, miażdżą hełmy […]. Gdy Niemcy, osłonięci przykryciem z belek, próbowali podejść pod mur, Polacy sprawili im łaźnię płonącymi głowniami i wrzącą wodą. Niemcy podprowadzili pod wieże żelazne tarany, Polacy zaś staczali na nich z góry koła nabijane żelazem.

Źródło 5. Rysunek. Machina oblężnicza

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Beffroi.d.assaut.png&filetimestamp=20060121165348]

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Wyjaśnij okoliczności przejęcia władzy przez Władysława Hermana.
2. Kim dla Władysława Hermana był Bolesław Śmiały?
3. Władysław Herman nie kontynuował polityki Bolesława Śmiałego. Które małżeństwo Władysława Hermana świadczy o jego ścisłych związkach z cesarstwem?
4. Jak nazywali się synowie Władysława Hermana? Czy mieli tę samą matkę? Który z nich był starszy?
Który z nich, uwzględniając zasadę primogenitury (starszeństwa) powinien objąć władzę po ojcu?



Na podstawie źródeł 2 i 3.

1. Wyjaśnij przyczynę najazdu cesarza Henryka V na Polskę.
2. W jaki sposób cesarz wykorzystał spór między Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem do najazdu na Polskę?
3. Jakie żądania wysunął cesarz Henryk V?
4. Jakiej odpowiedzi udzielił Bolesław Krzywousty na żądania cesarza?
5. Prześledź na mapie kierunek najazdu cesarza Henryka V.
6. Jaką rolę w systemie obronnym państwa polskiego odgrywała Odra.
7. Znajdź na mapie Głogów.
8. Wskaż na mapie ziemie, które Bolesław Krzywousty powtórnie przyłączył do Polski oraz te, które uzależnił od państwa polskiego (zhołdował).

Na podstawie źródeł 4 i 5.

1. Czy cesarz Henryk V dotrzymał warunków rozejmu?
2. Czym zagroził mieszkańcom Głogowa Bolesław Krzywousty, jeśli Ci poddadzą gród?
3. Jak zachowali się mieszkańcy grodu widząc swoich synów przywiązanych do machin oblężniczych?
4. Scharakteryzuj technikę walki stosowaną przez atakujących gród i obleganych.
5. Jak działała machina oblężnicza przedstawiona na rysunku?

Praca domowa

1. Wysłuchaj piosenki Ewy Demarczyk (You Tube – Ballada o cudownym narodzeniu Bolesława) do słów zaczerpniętych z Kroniki Galla Anonima i wyjaśnij, jakich informacji o narodzinach Bolesława Krzywoustego udziela kronikarz.

http://www.youtube.com/watch?v=jQE5sTapH8g

2. Czy znasz grody/miasta na obszarze państwa Twojego pobytu, które broniły się przed najeźdźcą w średniowieczu? 3. Dowiedź się, czy najeźdźcy używali urządzeń oblężniczych? Jeśli tak, to jakich?

Praca domowa dla zainteresowanych

Drużyna Bolesława Krzywoustego, według relacji Galla Anonima, miała śpiewać taką pieśń:

Naszym przodkom wystarczały ryby słone i cuchnące,
My po świeże przychodzimy, w oceanie pluskające!
Ojcom naszym wystarczyło, jeśli grodów dobywali,
A nas burza nie odstrasza ni szum groźny morskiej fali.
Nasi ojce na jelenie urządzali polowanie,
A my skarby i potwory łowim, skryte w oceanie!

1. O której wyprawie Bolesława Krzywoustego opowiada ta pieśń?
2. Co, autor pieśni, nazywa „oceanem”?
3. Czym zakończyła się ta wyprawa?